Porta Pia to brama w murach Aurelian w Rzymie, Włochy. Jeden z miejskich ulepszeń miasta papieża Piusa IV, nosi jego imię. Położony na końcu nowej ulicy, Via Pia, został zaprojektowany przez Michała Anioła w miejsce Porta Nomentana położonej kilkaset metrów na południe, która została zamknięta w tym samym czasie. Budowa rozpoczęła się w 1561 r., A zakończyła w 1565 r., Po śmierci artysty. 1561 brązowy medal pamiątkowy Gianfederico Bonzagna pokazuje wczesny plan Michała Anioła, bardzo różny od jego ostatecznego projektu. Fasada na zewnątrz miasta została ukończona w 1869 r. Według neoklasycystycznego projektu Virginio Vespignaniego.

Potrzebna była wymiana z powodu nowego obszaru miejskiego, który nie mógł już zapewnić dostępu przez starożytną Porta Nomentana do Via Nomentana. Według Vasariego Michał Anioł przedstawił papieżowi trzy różne wzory, które były piękne, ale zbyt ekstrawaganckie, a papież (być może niezbyt przekonany pewnymi szczegółami rysunków) wybrał najtańsze z trzech [1]. rysunki (z wyjątkiem niektórych szkiców dla pewnych szczegółów), ani też nie jest pewne, że praca została faktycznie wykonana zgodnie z pierwotnym planem. Obecny wygląd przeszedł kilka zmian: projekty przedstawione na okolicznościowej monecie wybitej w 1561 r. I na rycinie z 1568 r. (Jedyna dokumentacja tej epoki) przedstawiają Porta Pia zupełnie inaczej niż dziś. Co więcej, nawet czterdzieści lat po budowie, brama została pokazana na mapach Rzymu jako prawie jak ruina. W każdym razie brama przedstawiona na monecie wydaje się być najbliższa pierwotnemu planowi, chociaż nie można wykluczyć, że w trakcie prac dokonano pewnych zmian i recenzji projektu i jego szczegółów, pamiętając, że papież wybrał najtańszy projekt. Była to jednak ostatnia praca architektoniczna Michała Anioła - zmarł na krótko przed zakończeniem prac. Prace wykonał Giacomo Del Duca, który także zbudował Porta San Giovanni.

Większość ekspertów uważa, że ​​Michelangelo bardziej interesował się tworzeniem malowniczej lub teatralnej bramy niż funkcjonalnej, jak pokazuje jego położenie na końcu strada Pia, która wznowiła trasę starożytnej Alty Semita ”, a następnie kontynuuje prąd Via XX Settembre, by zakończyć imponującą perspektywą frontową, długim prostym frontem rozpoczynającym się na Kwirynale. W celu uzyskania bardziej malowniczego efektu, brama była nieco za linią ścian, która była połączona z dwoma bocznymi ukośnymi odcinkami ściany, wysuniętymi przez ściany-końce bramy, i miała tylko jeden łuk (jak pojawia się na medalu ) z odwróconą fasadą skierowaną w stronę miasta, podczas gdy na zewnątrz był tylko prosty fornix.

Drugi łuk został otwarty około 1575 roku, aby ułatwić tranzyt ruchu, znacznie zwiększony przez zamknięcie pobliskiej porta Nomentana.

Odbitki i ryciny do 1577 r. przedstawiają wieżę na zewnątrz bramy - wątpliwe jest, czy została utracona z projektu z powodu upadku lub z powodu mniejszego pragnienia motywów architektonicznych.

Zewnętrzna fasada została ukończona w 1869 r. według neoklasycznych planów Virginio Vespignaniego, który wydaje się być zainspirowany rytem z 1568 r., aby dość dokładnie śledzić oryginalne plany Michała Anioła. Począwszy od 1853 r. Wraz z restauracją z powodu uszkodzeń spowodowanych uderzeniem pioruna w 1851 r., Prace obejmowały również dodanie nowych budynków i dziedzińca. Nowa fasada, zgodnie z murami miejskimi, mieści dwie statuetki, każda we własnej niszy (w tym przypadku świętych Agnieszki i Aleksandra, zgodnie z wolą Piusa IX), otoczona czterema kolumnami. Papież chciał upamiętnić swoją ucieczkę przed niebezpieczeństwem podczas upadku sali audiencyjnej w klasztorze Sant'Agnese (w pobliżu bramy) podczas jego wizyty 12 kwietnia 1855 r.
przez artylerię otworzył pęknięcie w ścianie kilkanaście metrów na zachód od bramy - znanej jako „wyłom Porta Pia” - że 20 września 1870 r. żołnierze Bersaglieri wkroczyli do Rzymu i zakończyli zjednoczenie Włoch. Dokładnie w miejscu wyłomu znajduje się pomnik z marmuru i brązu. Naprzeciwko bramy, po zewnętrznej stronie, w centrum piazzale di Porta Pia, znajduje się Monumento al Bersagliere, wzniesiony w 1932 roku przez Publio Morbiducciego na zamówienie Mussoliniego. Budynki między dwoma łukami bramy, niegdyś mieszczące urząd celny, są obecnie siedzibą Muzeum Historycznego Bersaglieri, z monumentalnym grobowcem Enrico Toti